 |
Мунодӣ кардани Саййид малики Тирмиз, ки ҳар кӣ дар се ё чаҳор рӯз ба Самарқанд равад ба фалон муҳимм, хилъат ва асбу ғулому канизак ва чандин зар диҳам ва шунидани далқак хабари ин мунодӣ дар деҳ ва омадан ба улоқе назди шоҳ, ки ман боре натавонам рафтан Саййиди Тирмиз, ки он ҷо шоҳ буд,
Масхарай ӯ далқаки огоҳ буд.
Дошт коре дар Самарқанд ӯ муҳим,
Ҷуст улоқе, то шавад ӯ мустатим.
Зад мунодӣ: «Ҳар кӣ андар панҷ рӯз
Орадам з-он ҷо хабар, бидҳам кунуз».
Далқак андар деҳ буду онро шунид,
Барнишасту то ба Тирмиз медавид.
Маркабе ду андар он раҳ шуд сақат
Аз давонидан фарасро з-он намат.
Пас ба девон дардавид аз гарди роҳ,
Вақти ноҳангом раҳ ҷуст ӯ ба шоҳ.
Фуҷ-фуҷе дар ҷумлаи девон фитод,
Шӯрише дар ваҳми он султон фитод.
Хосу оми шаҳрро дил шуд зи даст,
То чӣ ташвишу бало ҳодис шудаст?
Ё адувви қоҳире дар қасди мост,
Ё балои мӯҳлике аз ғайб хост,
Ки зи деҳ далқак ба сайрони дурушт
Чанд асбе тозӣ андар роҳ кушт.
Ҷамъ гашта бар сарои шоҳ халқ,
То чаро омад чунин иштоб далқ?
Аз шитоби ӯву фаҳши иҷтиҳод,
Ғулғулу ташвиш дар Тирмиз фитод.
Он яке ду даст бар зону занон
В-он дигар аз ваҳм вовайлокунон.
Аз нафиру фитнаву хавфи накол
Ҳар диле рафта ба сад кӯйи хаёл.
Ҳар касе фоле ҳамезад аз қиёс,
То чӣ оташ уфтод андар палос?
Роҳ ҷусту роҳ додаш шоҳ зуд,
Чун замин бӯсид, гуфташ: «Ҳай, чӣ буд?»
Ҳар кӣ мепурсид ҳоле з-он туруш,
Даст бар лаб мениҳод ӯ, ки хамуш!
Ваҳм меафзуд з-ин фарҳанги ӯ,
Ҷумла дар ташвиш гашта данги ӯ.
Кард ишорат далқ, к-эй шоҳи карам,
Як даме бигзор, то ман дам занам.
То ки бозояд ба ман ақлам даме,
Ки фитодам дар аҷоиб оламе».
Баъди як соат, ки шаҳ аз ваҳму зан,
Талх гашташ ҳам гулӯву ҳам даҳан,
Ки надида буд далқакро чунин,
Ки аз ӯ хуштар набудаш ҳамнишин.
Доимо дастону лоғ афроштӣ,
Шоҳро ӯ шоду хандон доштӣ.
Ончунон хандон-ш кардӣ дар нишаст,
Ки гирифтӣ шаҳ шикамро бо ду даст.
Ки зи зӯри ханда хай кардӣ танаш,
Рӯ дарафтодӣ зи ханда карданаш.
Боз имрӯз инчунин зарду туруш
Даст бар лаб мезанад, к-эй шаҳ, хамуш.
Ваҳм дар ваҳму хаёл андар хаёл
Шоҳро то худ чӣ ояд аз накол?
Ки дили шаҳ бо ғаму парҳез буд,
З-он ки Хорамшоҳ бас хунрез буд.
Бас шаҳони он тарафро кушта буд,
Ё ба ҳила, ё ба сатват он ануд.
Ин шаҳи Тирмиз аз ӯ дар ваҳм буд,
В-аз фани далқак худ он ваҳмаш фузуд.
Гуфт: «Зутар бозгӯ, то ҳол чист?
Инчунин ошӯбу шӯри ту зи кист?»
Гуфт: «Ман дар деҳ шунидам, он ки шоҳ
Зад мунодӣ бар сари ҳар шоҳроҳ.
Ки касе хоҳам, ки тозад то се рӯз
То Самарқанду диҳам ӯро кунуз.
Ганҷҳо бидҳам варо андар иваз,
Чун шавад ҳосил зи пайғомаш ғараз.
Ман шитобидам бари ту, баҳри он,
То бигӯям, ки надорам он тавон.
Инчунин чустӣ наёяд аз чу ман,
Боре ин уммедро бар ман матан».
Гуфт шаҳ: «Лаънат бар ин зудит бод,
Ки дусад ташвиш дар шаҳр уфтод.
Аз барои ин қадар, эй хомриш!
Оташ афгандӣ дар ин марҷу ҳашиш.
Ҳамчу ин хомони ботаблу алам,
Ки улоқонем дар фақру адам.
Лофи шайхӣ дар ҷаҳон андохта,
Хештанро Боязиде сохта.
Ҳам зи худ солик шуда, восил шуда,
Маҳфиле вокарда дар даъвокада.
Хонаи домод пурошӯбу шар,
Қавми духтарро набуда з-ин хабар.
Валвала, ки кор ниме рост шуд,
Шартҳое, ки зи сӯйи мост, шуд.
Хонаҳоро рӯфтем, оростем,
З-ин ҳавас сармасту хуш бархостем.
З-он тараф омад яке пайғом? Не,
Мурғе омад ин тараф з-он бом? Не.
З-ин рисолоти мазид андар мазид,
Як ҷавобе з-он ҳаволитон расид?
Не, валекин ёри мо з-ин огаҳ аст,
З-он ки аз дил сӯйи дил лобуд раҳ аст.
Пас аз он ёре, ки уммеди шумост,
Аз ҷавоби нома раҳ холӣ чарост?
Сад нишон аст аз сирору аз ҷиҳор,
Лек бас кун, парда з-ин дар бармадор.
Бозрав, то қиссаи он далқи гӯл,
Ки бало бар хеш овард аз фузул:
Пас вазираш гуфт: «Эй Ҳақро сутун!
Бишнав аз бандай камина як сухун.
Далқак аз деҳ баҳри коре омадаст,
Ройи ӯ гашту пушаймонаш шудаст.
З-обу равған кӯҳнаро нав мекунад,
ӯ ба масхаргӣ буруншав мекунад.
Ғимдро бинмуду пинҳон кард теғ,
Бояд афшурдан мар ӯро бедареғ.
Пистаро ё ҷавзро то нашканӣ,
Не намояд дил, на бидҳад равғане.
Машнав ин дафъи ваю фарҳанги ӯ,
Дарнигар дар иртиъошу ранги ӯ.
Гуфт Ҳақ: «симоҳуму фӣ ваҷҳиҳим»,
З-он ки ғаммоз аст симову муним.
Ин муоин ҳаст зидди он хабар,
Ки ба шар бисришта омад ин башар».
Гуфт далқак бо фиғону бо хурӯш:
«Соҳибо, дар хуни ин мискин макӯш.
Бас гумону ваҳм ояд дар замир,
К-он набошад ҳаққу содиқ, эй амир!
«Инна баъза-з-занни исм» аст, эй вазир!
Нест истам рост, хоса бар фақир.
Шаҳ нагирад он, ки меранҷонадаш,
Аз чӣ гирам он, ки механдонадаш?»
Гуфти соҳиб пеши шаҳ ҷогир шуд,
Кошифи ин макру ин тазвир шуд.
Гуфт: «Далқакро суйи зиндон баред,
Чоплусу зарқи ӯро кам х(в)аред.
Мезанедаш чун дуҳул ишкамтиҳӣ,
То дуҳулвор ӯ диҳадмон огаҳӣ.
Тарру хушку пурру тӣ бошад дуҳул,
Бонги ӯ огаҳ кунад моро зи кул.
То бигӯяд сирри худ аз изтирор
Ончунон ки гирад ин дилҳо қарор.
Чун «тумаънин» аст сидқи бофурӯғ,
Дил наёромад ба гуфтори дурӯғ.
Кизб чун хас бошаду дил чун даҳон,
Хас нагардад дар даҳон ҳаргиз ниҳон.
То дар ӯ бошад, забоне мезанад,
То бад-онаш аз даҳон берун кунад.
Хоса, ки дар чашм афтад хас зи бод,
Чашм афтад дар наму банду гушод.
Мо пас ин хасро занем акнун лагад,
То даҳону чашм аз ин хас вораҳад».
Гуфт далқак: «Эй малик, оҳиста бош,
Рӯйи ҳилму мағфиратро кам харош.
То бад-ин ҳад чист таъҷили ниқам?
Ман намепаррам, ба дасти ту - дарам.
Он адаб, ки бошад аз баҳри Худо,
Андар он мустаъҷилӣ набвад раво.
В-он чӣ бошад табъу хашми оризӣ,
Мешитобад, то нагардад муртазӣ.
Тарсад, ар ояд ризо, хашмаш равад,
Интиқому завқи он фоит шавад.
Шаҳвати козиб шитобад дар таъом,
Хавфи фавти завқ ҳаст он худ сақом.
Иштиҳо содиқ бувад, таъхир беҳ,
То гуворида шавад он бегиреҳ.
Ту пайи дафъи балоям мезанӣ,
То бибинӣ рахнаро, бандаш кунӣ.
То аз он рахта бурун н-ояд бало,
Ғайри он рахна басе дорад қазо.
Чораи дафъи бало набвад ситам,
Чора эҳсон бошаду афву карам.
Гуфт: «Ас-садқа мараддун ли-л-бало,
Дови марзока бисадқа, ё фато!»
Садқа набвад сӯхтан дарвешро,
Кӯр кардан чашми ҳилмандешро.
Гуфт шаҳ: «Некӯст хайру мавқеъаш,
Лек чун хайре кунӣ дар мавзеъаш.
Мавзеъи рух шаҳ ниҳӣ, вайронӣ аст,
Мавзеъи шаҳ асб, ҳам нодонӣ аст.
Дар шариъат ҳам ато, ҳам заҷр ҳаст,
Шоҳро садру фарасро даргаҳ аст.
Адл чӣ бвад? Вазъ андар мавзеъаш,
Зулм чӣ бвад? Вазъ дар номавқеъаш.
Нест ботил, ҳар чӣ Яздон офарид,
Аз ғазаб в-аз ҳилм в-аз нусҳу макид.
Хайри мутлақ нест з-инҳо ҳеч чиз,
Шарри мутлақ нест з-инҳо ҳеч низ.
Нафъу зарри ҳар яке аз мавзеъ аст,
Илм аз ин рӯ воҷиб асту нофеъ аст.
Эй басо заҷре, ки бар мискин равад,
Дар савоб аз нону ҳалво беҳ бувад.
З-он ки ҳалво беавон сафро кунад,
Силияш аз хубс мустанқо кунад.
Силие дар вақт бар мискин бизан,
Ки раҳонад оташ аз гардан задан.
Захм дар маънӣ фитад аз хӯйи бад,
Чӯб бар гард уфтад, на бар намад.
Базму зиндон ҳаст ҳар Баҳромро,
Базм мухлисрову зиндон хомро.
Шаққ бояд решро, марҳам кунӣ,
Чиркро дар реш мустаҳкам кунӣ.
То хурад мар гӯштро дар зери он,
Ним суде бошаду панҷаҳ зиён».
Гуфт далқак: «Ман намегӯям, гузор»,
Ман ҳамегӯям: «Таҳаррие биёр».
Ҳин, раҳи сабру тааннӣ дармабанд,
Сабр кун, андеша мекун рӯзи чанд.
Дар тааннӣ бар яқине барзанӣ,
Гӯшмоли ман ба иқоне кунӣ.
Дар равиш, «яшми мукиббан» худ чаро?
Чун ҳамешояд шудан дар истиво.
Машварат кун бо гурӯҳи солиҳон,
Бар паямбар амри «шовирҳум» бидон.
«Амруҳум шуро» барои ин бувад,
К-аз ташовур саҳву каж камтар равад.
Ин хирадҳо чун масобеҳ анвар аст,
Бист мисбоҳ аз яке равшантар аст.
Бу, ки мисбоҳе фитад андар миён,
Муштаъил гашта зи нури осмон.
Ғайрати Ҳақ пардае ангехтаст,
Суфливу улвӣ ба ҳам омехтаст.
Гуфт: «Сиру» металаб андар ҷаҳон,
Бахту рӯзиро ҳамекун имтиҳон.
Дар маҷолис металаб андар уқул,
Ончунон ақле, ки буд андар расул.
З-он ки мерос аз расул он асту бас,
Ки бибинад ғайбҳо аз пешу пас,
Дар басарҳо металаб ҳам он басар,
Ки натобад шарҳи он ин мухтасар.
Баҳри ин кардаст манъ он бошукӯҳ
Аз тараҳҳуб в-аз шудан халват ба кӯҳ.
То нагардад фавт ин навъ илтиқо,
К-он назар бахт асту иксири бақо.
Дар миёни солиҳон як аслаҳест,
Бар сари тавқеаш аз султон саҳест.
К-он дуъо шуд бо иҷобат муқтарин,
Куфри ӯ набвад кибори инсу ҷин.
Дар мирояш он ки ҳулву ҳомиз аст,
Ҳуҷҷати эшон бари Ҳақ доҳиз аст,
Ки чу мо ӯро ба худ афроштем,
Узру ҳуҷҷат аз миён бардоштем.
Қибларо чун кард дасти Ҳақ аён,
Пас таҳаррӣ баъд аз ин мардуд дон.
Ҳин, бигардон аз таҳаррӣ рӯву сар,
Ки падид омад маъоду мустақар.
Як замон з-ин қибла гар зоҳил шавӣ,
Сухраи ҳар қиблаи ботил шавӣ.
Чун шавӣ тамйиздеҳро носипос,
Биҷҳад аз ту хатрати қиблашинос.
Гар аз ин анбор хоҳӣ бирру бур,
Ним соат ҳам зи ҳамдардон мабур.
Ки дар он дам, ки бибуррӣ з-ин муъин,
Мубтало гардӣ ту бо биъса-л-қарин».
Страница 84/140
|
Первая тетрадь
