|
|
 |
|
|
|
|
|
 |
Шестая тетрадь |
|
 |
Ҳикояти шабдуздон, ки султон Маҳмуд шаб дар миёни эшон афтод, ки ман якеам аз шумо ва бар аҳволи эшон мутталеъ шудан ило охириҳ Шаб чу шаҳ Маҳмуд бармегашт фард,
Бо гурӯҳе қавми дуздон бозх(в)ард.
Пас бигуфтандаш: «Киӣ, эй булвафо!»
Гуфт шаҳ: «Ман ҳам якеам аз шумо».
Он яке гуфт: «Эй гурӯҳи макркеш!
То бигӯяд ҳар яке фарҳанги хеш.
То бигӯяд бо ҳарифон дар самар,
К-ӯ чӣ дорад дар ҷибиллат аз ҳунар?»
Он яке гуфт: «Эй гурӯҳи фанфурӯш!
Ҳаст хосийят маро андар ду гӯш.
Ки бидонам саг чӣ мегӯяд ба бонг?»
Қавм гуфтандаш: «Зи диноре ду донг».
Он дигар гуфт: «Эй гурӯҳи зарпараст!
Ҷумла хосийят маро чашм - андар аст.
Ҳар киро шаб бинам андар қирвон,
Рӯз бишносам ман ӯро бегумон».
Гуфт як: «Хосийятам дар бозу аст,
Ки занам ман нақбҳо бо зӯри даст».
Гуфт як: «Хосийятам дар бинӣ аст,
Кори ман дар хокҳо бӯбинӣ аст.
Сирри «анносу маъодин» дод даст,
Ки расул онро пайи чӣ гуфтааст?
Ман зи хоки тан бидонам, к-андар он
Чанд нақд асту чӣ дорад ӯ зи кон?
Дар яке кон зарри беандоза дарҷ
В-он дигар дахлаш бувад камтар зи харҷ.
Ҳамчу Маҷнун бӯ кунам ман хокро,
Хоки Лайлиро биёбам бехато.
Бӯ кунам, донам зи ҳар пероҳане,
Гар бувад Юсуф ва ё Оҳирмане?
Ҳамчу Аҳмад, ки барад бӯ аз Яман,
З-он насибе ёфт ин бинии ман,
Ки кадомин хок ҳамсояй зар аст?
Ё кадомин хок сифру абтар аст».
Гуфт як: «Нак, хосият дар панҷаам,
Ки каманде афганам тӯли алам.
Ҳамчу Аҳмад, ки каманд андохт ҷон-ш,
То камандаш бурд сӯйи осмон-ш.
Гуфт Ҳаққаш: эй камандандози байт!
Он зи ман дон «мо рамайта из рамайт».
Пас бипурсиданд з-он шаҳ, к-эй санад!
Мар туро хосият андар чӣ бувад?
Гуфт: «Дарвешам, бувад хосиятам,
Ки раҳонам муҷримонро аз ниқам.
Муҷримонро чун ба ҷаллодон диҳанд,
Чун биҷунбад риши ман, з-эшон раҳанд.
Чун биҷунбонам ба раҳмат ришро,
Тай кунанд он қатлу он ташвишро».
Қавм гуфтандаш, ки қутби мо тувӣ,
Ки халоси рӯзи меҳнатмон шавӣ.
Баъд аз он, ҷумла ба ҳам берун шуданд,
Сӯйи қасри он шаҳи маймун шуданд.
Чун саге бонге бизад аз сӯйи рост,
Гуфт: «Мегӯяд, ки султон бо шумост».
Хок бар кард он дигар аз рабвае,
Гуфт: «Ин ҳаст аз висоқи бевае».
Пас каманд андохт устоди каманд,
То шуданд он сӯйи девори баланд.
Ҷои дигар хокро чун бӯй кард,
Гуфт: «Хоки махзани шоҳест фард».
Нақбзан зад нақб, дар махзан расид,
Ҳар яке аз махзан асбобе кашид.
Бас зару зарбафту гавҳарҳои зафт
Қавм бурданду ниҳон карданд тафт.
Шаҳ муайян дид манзилгоҳашон,
Ҳиляву ному паноҳу роҳашон.
Хешро дуздид аз эшон, бозгашт,
Рӯз дар девон бигуфт он саргузашт.
Пас равон гаштанд сарҳангони маст,
То ки дуздонро гирифтанду бибаст.
Дастбаста сӯйи девон омаданд,
В-аз ниҳеби ҷони худ ларзон шуданд.
Чунки истоданд пеши тахти шоҳ,
Ёри шабшон буд он шоҳи чу моҳ.
Он ки чашмаш шаб ба ҳар-к андохтӣ,
Рӯз дидӣ, бе шакаш бишнохтӣ.
Шоҳро бар тахт диду гуфт: «Ин
Буд бо мо дӯш шабгарду қарин.
Он ки чандин хосият дар риши ӯст,
Ин гирифти мо ҳам аз тафтиши ӯст».
Орифи шаҳ буд чашмаш лоҷарам,
Баргушод аз маърифат лаб бо ҳашам.
Гуфт: «Ваҳва маъкуму» ин шоҳ буд,
Феъли мо медиду сирмон мешунуд.
Чашми ман раҳ бурд шаб, шаҳро шинохт,
Ҷумла шаб бо рӯйи моҳаш ишқ бохт.
Уммати худро бихоҳам ман аз ӯ,
Ки нагардонад зи ориф ҳеч рӯ».
Чашми ориф дон амони ҳар ду кавн,
Ки бад-ӯ ёбид ҳар баҳром авн.
З-он Муҳаммад шофеъи ҳар доғ буд,
Ки зи ҷуз шаҳ чашми ӯ «мозоғ» буд.
Дар шаби дунё, ки маҳҷуб аст шед,
Нозири Ҳақ буду з-ӯ будаш умед.
Аз «алам нашраҳ» ду чашмаш сурма ёфт,
Дид он чӣ Ҷабрайил он барнатофт.
Мар ятимеро, ки сурма Ҳақ кашад,
Гардад ӯ дурри ятими борашад.
Нури ӯ бар дуррҳо ғолиб шавад,
Ончунон матлубро толиб шавад.
Дар назар будаш «мақомоти-л-ъибод»,
Лоҷарам номаш Худо шоҳид ниҳод.
Олати шоҳид забону чашми тез,
Ки зи шабхезаш надорад сар гурез.
Гар ҳазорон муддаъӣ сар барзанад,
Гӯш қозӣ ҷониби шоҳид кунад.
Қозиёнро дар ҳукумат ин фан аст,
Шоҳиди эшон ду чашми равшан аст.
Гуфти шоҳид з-он ба ҷойи дида аст,
К-ӯ ба дидай беғараз сир дидааст.
Муддаъӣ дидаст аммо бо ғараз,
Парда бошад дидаи дилро ғараз.
Ҳақ ҳамехоҳад, ки ту зоҳид шавӣ,
То ғараз бигзориву шоҳид шавӣ,
К-ин ғаразҳо пардаи дида бувад,
Бар назар чун парда печида бувад.
Пас набинад ҷумларо бо тимму римм,
«Ҳуббука-л-ашёъа юъмӣ ва юсимм».
Дар дилаш хуршед чун нуре нишонд,
Пешаш ахтарро мақодире намонд.
Пас бидид ӯ беҳиҷоб асрорро,
Сайри рӯҳи мӯъмину куффорро.
Дар замин Ҳақрову дар чархи самӣ,
Нест пинҳонтар зи рӯҳи одамӣ.
Бозгард аз ратбу ёбис ҳақнавард,
Рӯҳро «мин амри раббӣ» мӯҳр кард.
Пас чу дид он рӯҳро чашми азиз,
Пас бар ӯ пинҳон намонад ҳеч чиз.
Шоҳиди мутлақ бувад дар ҳар низоъ,
Бишканад гуфташ хумори ҳар судоъ.
Номи Ҳақ адл асту шоҳид они ӯст,
Шоҳиди адл аст з-ин рӯ чашми дӯст.
Манзари Ҳақ дил бувад дар ду саро,
Ки назар дар шоҳид ояд шоҳро,
Ишқи Ҳаққу сирри шоҳид бозияш,
Буд мояй ҷумла пардасозияш.
Пас аз он «лавлок» гуфт андар лиқо
Дар шаби меъроҷ шоҳидбози мо.
Ин қазо бар неку бад ҳоким бувад,
Бар қазо шоҳид на ҳоким мешавад.
Шуд асири он қазо мири қазо,
Шод бош, эй чашми тези Муртазо!
Ориф аз маъруф бас дархост кард,
К-эй рақиби мо ту андар гарму сард!
Эй мушири мо ту андар хайру шар!
Аз ишоратҳот дилмон бехабар.
Эй «яроно ло нароҳу»! Рӯзу шаб,
Чашмбанди мо шуда диди сабаб.
Чашми ман аз чашмҳо бигзида шуд,
То ки дар шаб офтобам дида шуд.
Лутфи маъруфи ту буд он, эй баҳӣ!
Пас «камолу-л-бирри фӣ итмомиҳӣ».
Ё раб! «Атмим нурано фи-с-соҳира,
В-анҷино мин муфзаҳотин қоҳира».
Ёри шабро рӯз маҳҷурӣ мадеҳ,
Ҷони қурбатдидаро дурӣ мадеҳ.
Бӯъди ту маргест бо дарду накол,
Хоса бӯъде, ки бувад баъдалвисол.
Он ки дидастат, макун нодидааш,
Об зан бар сазбаи болидааш.
Ман накардам лоуболӣ дар равиш,
Ту макун ҳам лоуболӣ дар халиш.
Ҳин марон аз рӯйи худ ӯро баъид,
Он ки ӯ як бор он рӯйи ту дид.
Диди рӯйи ҷуз ту шуд ғулли гулӯ,
«Куллу шайъин мо сиваллаҳ ботилу».
Ботиланду менамояндам рашад,
З-он ки ботил ботилонро мекашад.
Зарра-зарра, к-андар ин арзу самост,
Ҷинси худро ҳар яке чун каҳрабост.
Меъда нонро мекашад то мустақар,
Мекашад мар обро таффи ҷигар.
Чашм ҷаззоби бутон з-ин кӯйҳо,
Мағзҷӯён аз гулистон бӯйҳо.
З-он ки ҳисси чашм омад рангкаш,
Мағзу бинӣ мекашад бӯҳои х(в)аш.
З-ин кашишҳо, эй Худои роздон,
Ту ба ҷазби лутфи худмон деҳ амон.
Ғолибӣ бар ҷозибон, эй муштарӣ!
Шояд ар дармондагонро вохарӣ.
Рӯ ба шаҳ овард чун ташна ба абр
Он ки буд андар шаби қадр они бадр.
Чун лисону ҷони ӯ буд они ӯ,
Они ӯ бо ӯ бувад густохгӯ.
Гуфт: «Мо гаштем чун ҷонбанди тин,
Офтоби ҷон туӣ дар явми дин.
Вақти он шуд, эй шаҳи мактумсайр,
К-аз карам рише биҷунбонӣ ба хайр.
Ҳар яке хосияти худро намуд,
Он ҳунарҳо, ҷумла бадбахтӣ фузуд.
Он ҳунарҳо гардани моро бибаст,
З-он маносиб сарнигунсорему паст».
Он ҳунар «фӣ ҷидиҳо ҳаблун масад»,
Рӯзи мурдан нест з-он фанҳо мадад.
Ҷуз ҳамон хосияти он хушҳавос,
Ки ба шаб буд чашми ӯ султоншинос.
Он ҳунаҳо ҷумла ғули роҳ буд,
Ғайри чашме, к-ӯ зи шаҳ огоҳ буд.
Шоҳро шарм аз вай омад рӯзи бор,
Ки ба шаб бар рӯйи шаҳ будаш назор.
В-он саги огоҳ аз шоҳи вадод,
Худ саги Каҳфаш лақаб бояд ниҳод.
Хосият дар гӯш ҳам некӯ бувад,
К-ӯ ба бонги саг зи шер огаҳ шавад.
Саг чу бедор аст шаб чун посбон,
Бехабар набвад зи шабхези шаҳон.
Ҳин, зи бадномон набояд нанг дошт,
Ҳуш бар асрорашон бояд гумошт.
Ҳар кӣ ӯ як бор худ бадном шуд,
Худ набояд ном ҷусту хом шуд.
Эй басо зар, ки сияҳтобаш кунанд,
То шавад эмин зи тороҷу газанд.
Страница 89/140
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
Первая тетрадь